Stappenplan

Welkom bij het stappenplan voor mijn lesaanpak! Dit stappenplan is ontworpen om ervoor te zorgen dat leerlingen de theorie van de scheiding der machten goed onder de knie krijgen en gemotiveerd zijn om bij te leren. Volg deze stappen om je leerlingen succesvol en enthousiast door de les te leiden.

Stap 1: introductie quiz

Doel: de leerlingen worden nieuwsgierig gemaakt naar het onderwerp en hun voorkennis wordt geactiveerd. Ze ervaren dat ze al intuïtief iets weten over de werking van de staat, maar dat er ook misvattingen bestaan. Dit bereidt hen voor op de kernuitleg in stap 2.

1. Welkom en situering

Als leerkracht begroet ik de leerlingen en kondig ik aan dat de les start met een korte quiz via Wooclap. Het lesthema wordt nog niet meegegeven. De leerlingen krijgen te horen dat ze na de quiz moeten raden waar de komende lessen over zullen gaan. Zo geraken ze gemotiveerd om actief deel te nemen aan de quiz, in de hoop dat ze het thema kunnen raden. 

3. Bespreking van de antwoorden

Na elke vraag toont de leerkracht de verdeling van de antwoorden en bespreekt kort wat juist is en waarom. Zo ontstaat er meteen een gesprek over hun intuïtie en voorkennis.

2. Quiz via Wooclap

De leerlingen kunnen met hun smartphone een QR-code scannen op het scherm of de code ingeven op de site van Wooclap. De vragen verschijnen op het scherm en de leerlingen antwoorden anoniem. Dit verlaagt de drempel en zorgt voor een ontspannen sfeer.

Via de link hieronder vind je de quizvragen. 

Deelnemen kan via de onderstaande QR of via wooclap.com met de volgende code: XAQLAM

4. Raad het thema 

Aan het einde van de quiz krijgen de leerlingen de opdracht om te raden wat het centrale thema van de lessenreeks zal zijn. Dit maakt hen nieuwsgierig en betrokken. 

Een open vraag op het einde van de quiz werkt heel goed omdat leerlingen actief moeten nadenken en hun eigen idee formuleren. Het spelelement blijft behouden, maar er komt extra nieuwsgierigheid bij: wie raadt het juiste thema? Leerlingen ervaren autonomie doordat ze hun eigen hypothese mogen geven. Het klassikaal bespreken van hun antwoorden zorgt voor verbondenheid. Wanneer iemand het juiste thema raadt, geeft dat bovendien een gevoel van competentie en succes. 

ZDT-koppeling bij STAP 1

Autonomie

Leerlingen kiezen zelf hun antwoord en doen dit anoniem. ddddddddddddddddddd

Verbondenheid

De quiz is een gezamenlijke ervaring die de klas verbindt. Leerlingen overleggen luidop met elkaar.

Competentie

Succeservaringen bij juiste antwoorden geven vertrouwen en motiveren om verder te leren.

Stap 2: begrippen en kernuitleg onderwerp

In deze stap leg ik de wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht uit. Ik combineer mijn uitleg met een video en een opdracht per 2. Zo kennen de leerlingen niet enkel de 3 machten, maar begrijpen ze ook de onderlinge controles (checks & balances).

1. Uitleg begrippen

Om te starten toon ik een eenvoudig overzicht van de 3 machten. Ik vertel de functie per macht en geef er voorbeelden bij. Om het wat eenvoudiger uit te leggen geef ik ook telkens 1 voorbeeld binnen de schoolcontext. Na mijn uitleg toon ik een YouTube-video voor extra verduidelijking. Daarnaast wordt het principe van 'checks & balances' ook uitgelegd. 

checks & balances betekent dat de drie staatsmachten – wetgevend, uitvoerend en rechterlijk – elkaar voortdurend controleren zodat niemand alle macht kan grijpen. Het parlement maakt wetten, de regering voert ze uit en de rechters kijken of ze in overeenstemming zijn met de grondwet. Elke macht kan ingrijpen wanneer een andere macht te ver gaat, bijvoorbeeld via een veto of door een wet ongeldig te verklaren. Zo blijft de macht verdeeld en wordt dictatuur voorkomen.

2. Opdracht per 2

Na de uitleg over de begrippen, gaan de leerlingen in duo's aan de slag. Elk duo krijgt een reeks casuskaartjes waarop concrete situaties staan beschreven. De opdracht is om per casus te bepalen welke macht hier aan het werk is. Daarnaast moeten de leerlingen ook benoemen welke andere macht hier een controle zou kunnen uitoefenen en op welke manier. Zo leren ze niet alleen de functies van elke macht herkennen, maar ook hoe het systeem in de praktijk werkt. Na afloop worden de casussen klassikaal besproken, waarbij de leerkracht telkens expliciet terugkoppelt naar het schema en de controlemechanismen. Deze duo-opdracht stimuleert samenwerking, inzicht en toepassing van de begrippen in concrete contexten.

Hieronder kan je de casussen raadplegen. De oplossing staat er telkens onder. 

Casus 1

Het Vlaams Parlement stemt een nieuw decreet over eindtermen in het secundair onderwijs.

  • Macht: Wetgevend

  • Controle: Rechterlijke macht kan toetsen aan de grondwet, uitvoerende macht moet het decreet uitvoeren.

Casus 2

Een minister van Onderwijs vaardigt een besluit uit dat scholen verplicht om een digitale leeromgeving te gebruiken.

  • Macht: Uitvoerend

  • Controle: Parlement kan vragen stellen of een motie indienen, rechter kan toetsen of het besluit wettelijk is.

Casus 3

Het Grondwettelijk Hof vernietigt een wet die strijdig is met de vrijheid van onderwijs.

  • Macht: Rechterlijk

  • Controle: Parlement moet de wet aanpassen, de uitvoerende macht moet de uitspraak respecteren.

Casus 4

De Kamer van volksvertegenwoordigers organiseert een hoorzitting om een minister te ondervragen over zijn beleid.

  • Macht: Wetgevend

  • Controle: Uitvoerende macht moet verantwoording afleggen, rechter kan optreden bij onwettige handelingen.

Casus 5

De politie voert een verkeerscontrole uit rond een school.

  • Macht: Uitvoerend

  • Controle: Parlement bepaalt de verkeersregels, rechter kan oordelen bij betwisting van een boete.

Casus 6

Een rechtbank legt een straf op aan een leerling die een misdrijf heeft gepleegd.

  • Macht: Rechterlijk

  • Controle: Parlement kan de strafwet aanpassen, uitvoerende macht moet de straf uitvoeren.

Casus 7

De Senaat bespreekt een wetsvoorstel over klimaatbeleid.

  • Macht: Wetgevend

  • Controle: Uitvoerende macht voert de wet uit, rechter kan toetsen of maatregelen wettelijk zijn.

Casus 8

De regering beslist om subsidies toe te kennen aan scholen voor energiebesparing.

  • Macht: Uitvoerend

  • Controle: Parlement controleert de begroting, rechter kan ingrijpen bij onwettige toekenning.

Casus 9

Een rechter schorst een ministerieel besluit omdat het in strijd is met hogere wetgeving.

  • Macht: Rechterlijk

  • Controle: Parlement kan de wet verduidelijken, uitvoerende macht moet het besluit aanpassen.

Casus 10

De Kamer stemt een nieuwe wet over verkeersveiligheid.

  • Macht: Wetgevend

  • Controle: Uitvoerende macht voert de wet uit, rechter kan toetsen of de toepassing correct gebeurt.

ZDT-koppeling bij STAP 2

Autonomie

Leerlingen kiezen zelf hoe ze de casussen analyseren en verwoorden. Ze beslissen zelf welke argumenten ze gebruiken om hun keuze te onderbouwen.

Verbondenheid

Het werken in duo's stimuleert samenwerking en dialoog. Leerlingen ervaren dat ze samen tot inzichten komen en dat hun bijdrage waardevol is voor de klas.

Competentie

Door de casussen correct op te lossen ervaren leerlingen succes. De klassikale nabespreking bevestigt hun kennis en geeft hen vertrouwen dat ze de begrippen beheersen. 

Stap 3: brainstorm - waar zie je de machten in jouw leefwereld?

In de volgende fase laat ik de leerlingen ontdekken dat de drie machten niet alleen iets zijn uit de theorie, maar dat ze ook in hun eigen leefwereld voortdurend aanwezig zijn. 

Doelen:

1) De leerlingen herkennen de drie machten in hun eigen leefwereld (school, gezin, stad, media).

2) Ze leren concrete voorbeelden koppelen aan wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht. 

3) Ze ervaren dat de scheiding der machten niet abstract is, maar dagelijks zichtbaar.

1. Intro 

Ik toon terug het schema uit stap 1 met het overzicht van de drie machten. Daarna stel ik de vraag aan de leerlingen: 'Waar kom jij deze machten tegen in je eigen leven?'. Ik laat ze er even individueel over nadenken en ze mogen hun antwoorden opschrijven.

Ik schrijf drie voorbeeldvragen op het bord ter verduidelijking. 

  • wetgevende macht: waar zie jij beslissingen of regels gemaakt worden? 
  • uitvoerende macht: wie voert de regels uit of zorgt dat ze nageleefd worden?
  • rechterlijke macht: waar zie jij conflicten of overtredingen beslecht worden? 

2. Overleg

De leerlingen mogen hun antwoorden bespreken met hun buur. Ze vergelijken hun antwoorden en kijken of ze gelijkenissen vinden. Ze mogen per macht minstens 3 voorbeelden opschrijven en brengen daarna hun blad naar voor. Vervolgens wordt het klassikaal besproken. 

3. Klassikale bespreking

Ik schrijf 2-3 antwoorden van de leerlingen op het bord en stel vragen. 'Wie controleert dit?' of 'Wat zou er gebeuren als die macht zijn grenzen overschrijdt?'. Zo breng ik meteen de onderlinge verhouding en de controlemechanismen aan. Hieronder zet ik 2 voorbeelden.

Voorbeeld 1: "De politie geeft mij een boete" -> uitvoerend

  • Wie maakte de verkeerswet? (parlement - wetgevend)
  • Wie kan de boete betwisten? (rechtbank - rechterlijk)

Voorbeeld 2: "Mijn sportclub heeft beslist dat leden verplicht een helm moeten dragen" ->  wetgevend (de sportclub maakt de regels)

  • Wie heeft de regels opgesteld? (het bestuur van de sportclub - wetgevend)
  • Wie controleert of de regel wordt nageleefd? (trainers of scheidsrechters - uitvoerend)

 

ZDT-koppeling bij STAP 3

Autonomie

Leerlingen kiezen zelf voorbeelden uit hun eigen leefwereld. Door eigen ervaringen te koppelen aan de theorie ervaren ze dat hun inbreng waardevol is en dat ze niet enkel passief kennis moeten opnemen.

Verbondenheid

Door samen te werken met hun buur wordt opnieuw interactie gestimuleerd. De klassikale bespreking versterkt het gevoel dat ze samen leren en dat hun voorbeelden belangrijk zijn voor de groep.

Competentie

Tijdens de klassikale bespreking wordt er dieper ingegaan op de voorbeelden. Dit geeft hen het gevoel dat ze de complexiteit aankunnen. Ik als leerkracht geef hen feedback waardoor de leerlingen hun vertrouwen groeit. 

Stap 4: rollenspel mini hoorzitting

Deze stap maakt checks & balances tastbaar. Leerlingen nemen rollen op en ervaren hoe wetgevende, uitvoerende en rechterlijke macht elkaar in evenwicht houden. 

1. Uitleg rollenspel

Ik schrijf een fictieve stelling op het bord: 'Zuhal Demir, de minister van Onderwijs, wil een digitale leeromgeving verplicht maken via een ministerieel besluit'. 

Ik leg kort uit dat we dit gaan simuleren in een hoorzitting. Ik verdeel de klas in 3 groepen en geef elke groep een rol. 

Rolverdeling:

  • wetgevende macht: parlementsleden
  • uitvoerende macht: minister + kabinetsleden
  • rechterlijke macht: juridische adviseurs 
  • pers: journalisten

Ik leg uit wat elke rol inhoudt en wat van hen verwacht wordt.

3. Hoorzitting

Ik start de fictieve hoorzitting.

Ik geef het woord aan het ministerteam voor hun pitch. Daarna laat ik het parlementsteam hun vragen stellen en de minister antwoorden. Tussendoor vraag ik aan de andere leerlingen of ze wel of niet akkoord gaan met wat beide teams vertellen. Vervolgens komt het juridisch team aan bod met hun standpunt. Ik geef daarna opnieuw het woord aan het parlementsteam voor een tweede ronde vragen en opmerkingen. Tot slot stelt de pers vragen en geven ze een korte samenvatting van de zitting. 

2. Voorbereiding door de leerlingen

  • Ministerteam: ik laat hen vooral focussen op waarom die maatregel nodig is en hoe die uitgevoerd wordt. 
  • Parlementsteam: bedenkt kritische vragen over bv. noodzaak,  alternatieven enz. Ik schrijf enkele voorbeeldvragen op het bord om hen op weg te helpen (bv. is dit wel nodig? Wat kost dit?) 
  • Juridisch team: kijkt of dit wettelijk is toegestaan (ik geef hen een codex), en worden de rechten van de burgers gerespecteerd? 
  • Pers: bedenken 2 vragen en een korte samenvatting van de zitting

Tijdens dit overleg loop ik rond om vragen te beantwoorden en te helpen waar nodig. 

4. Nabespreking

Na de hoorzitting schrijf ik de volgende stelling op het bord: 'Mag een minister alleen beslissen over regels die voor alle scholen gelden?'

Ik vraag de klas of ze eens of oneens zijn en waarom. 

Ik begeleid het gesprek met drie vragen:

  • wie maakt de regels?
  • wie voert ze uit?
  • wie controleert ze?

Ik benadruk dat dit de kern is van de scheiding der machten: grenzen, controle en onafhankelijkheid.

ZDT-koppeling bij STAP 4

Autonomie

Leerlingen krijgen vrijheid binnen hun rol. Ze kiezen zelf welke argumenten of vragen ze stellen. Door deze keuzes ervaren leerlingen dat ze zelf richting geven aan hun bijdrage, wat hun motivatie versterkt.

Verbondenheid

Leerlingen werken in teams en zijn afhankelijk van elkaar om de hoorzitting te laten slagen.  Iedereen speelt een belangrijke rol en dit debat geeft de leerlingen het gevoel dat hun bijdrage onmisbaar is voor het geheel.

Competentie

Door het rollenspel ervaren ze dat ze de theorie kunnen toepassen in een realistische situatie. De nabespreking bevestigen hun inzicht en dit geeft hen een gevoel van bekwaamheid en succes. e

Stap 5: afsluiten van de les

In deze laatste stap sluit ik de les af en kijk ik of iedereen alles heeft begrepen.

Samenvatting

Ik vat de les samen en herhaal kort de kern: 

  • Wetgevende macht: maakt de regels. 
  • Uitvoerende macht: voert de regels uit.
  • Rechterlijke macht: bewaakt dat wetten en regels correct worden nageleefd. 
  • Checks & balances: de drie machten controleren elkaar en voorkomen zo dat 1 macht te veel macht krijgt. 

 Ik geef mee dat de scheiding der machten niet alleen theorie is, maar dat ze vandaag zelf hebben ervaren hoe belangrijk dat evenwicht en controle zijn.

Tot slot vraag ik of alles duidelijk is en of er nog vragen zijn. Ik bedank mijn leerlingen voor hun inzet en actieve deelname.